Wat is alcoholisme?

Alcoholisme is een verslaving die ernstige gevolgen kan hebben. De verslaafde drinkt zoveel alcoholhoudende drank dat de gezondheid, het werk en het sociaal leven daaronder te lijden hebben.

Alcoholisme kan gezien worden als een progressieve aandoening die meestal geleidelijk ontstaat. Men begint met af-en-toe een drankje voor de gezelligheid, na verloop van tijd neemt de frequentie van die drinkmomenten toe en uiteindelijk komt de persoon in kwestie (of diens omgeving) tot de ontdekking dat men niet (of minder goed) meer kan functioneren zonder gedronken te hebben. Gedragingen worden in steeds sterkere mate door de drank beïnvloed en kunnen leiden tot onder meer plichtsverzuim, verwaarlozing, ruzie en geheugenstoornissen.

Erfelijkheid
Er zijn aanwijzingen dat gevoeligheid voor alcoholisme (en andere verslavingen) mede erfelijk bepaald is. Zo hebben tweelingstudies laten zien dat erfelijke factoren een rol spelen wat betreft afhankelijkheid en gebruik van, en problematiek rondom alcohol. Alcohol blijkt dopaminerge banen in het limbisch systeem en prefrontale cortex te activeren. Volgens sommige onderzoekers zouden lagere dopamineniveaus in de hersenen van alcohol gevoelige individuen kunnen leiden tot verhoogde consumptie van alcohol, als vorm van compensatie.

Ook moleculair genetische studies hebben zich vooral gericht op de rol van het Dopamine (D2) receptor gen, ook wel aangeduid als het DRD2 gen. Studies van volwassenen hebben echter nog niet eenduidig een associatie kunnen vinden tussen het DRD2 gen en alcohol verslaving. Wél is recent gebleken dat jonge adolescenten die drager waren van het DRD2A1 allel, significant meer alcohol consumeerden dan adolescenten die geen drager waren. Dit verband werd echter alleen gevonden in gezinnen waarbij de ouders zich tolerant opstelden ten opzichte van het alcoholgebruik van hun kinderen. Kennelijk is dus het samenspel of interactie tussen opvoeding en erfelijke aanleg bepalend voor alcoholmisbruik: genetisch kwetsbare kinderen gaan eerder alcohol drinken en ook in grotere hoeveelheden wanneer ze toegeeflijke ouders hebben.

Voorkomen
Alcoholisme komt in België en Nederland veel voor. Afhankelijk van de gebruikte definitie van alcoholisme en het daaraan voorafgaande gewoontedrinken en probleemdrinken zijn er in Nederland ongeveer 185.000 alcoholisten en 160.000 probleemdrinkers. Bij een wat ruimere definitie zelfs 350.000 alcoholisten en 500.000 zware drinkers op een bevolking van ca 16 miljoen. In Vlaanderen vertonen onderzoeken gelijklopende cijfers. Sommige cijfers liggen zelfs hoger, zo spreekt een studie uit 2004 van het Hoger instituut voor de arbeid (Hiva) over zo'n 800.000 Belgen die te veel alcohol drinken, op een bevolking van ca 10 miljoen. Vooral bij jongeren blijkt het alcoholgebruik sterk toe te nemen. In Nederland gebruikt bijvoorbeeld in de groep van 12-15 jarigen 88,4 procent van de jongens en 85,5 procent van de meisjes wel eens alcohol.

800px-Alcohol_by_Country.png

Figuur Alcoholconsumptie per persoon (15 jaar en ouder) (2004)

Het minder goed functioneren bij langdurig drinken
Mensen die langdurig veel drinken gaan minder goed functioneren op het werk, in hun relatie en ook lichamelijk en geestelijk. Ontslag, werkloosheid, echtscheiding, en dakloosheid kunnen het gevolg zijn.

De organen van het menselijk lichaam zoals de lever krijgen het bij een regelmatig gebruik van meer dan 15 glazen per week al zwaar te verduren. De lever kan vervetten of erger; er kan levercirrose optreden. Ook hebben de hersenen te lijden onder alcoholgebruik; een neuronale aandoening als het Syndroom van Korsakov kan het gevolg zijn. Andere lichamelijke problemen die zich kunnen ontwikkelen zijn een teveel aan ijzer in het lichaam (hemochromatose) en een verhoogd risico op diabetes (suikerziekte). Aandoeningen als alvleesklierontsteking en maagontsteking komen bij alcoholisten duidelijk vaker voor.

Ontwenning
Veel alcoholisten ontkennen hun probleem zeer lang en hiermee ook de persoonlijke problemen waardoor ze soms zijn begonnen met drinken, maar die ook in stand worden gehouden door het blijven drinken. Vaak wordt gezegd dat men niet kan genezen van alcoholisme: "eens een alcoholist, altijd een alcoholist". Wel kan men het onder controle krijgen. Maar zo'n "droogstaande alcoholist" moet altijd waakzaam blijven en iedere alcoholische consumptie kan de eerste van een terugval in het oude gedrag zijn. Het "droog worden" gebeurt vaak door middel van een ontwenningskuur. Ontwenningsklinieken, doktersbegeleiding en/of bezoeken aan A.A. (Anonieme Alcoholisten) kunnen bij een poging tot ontwenning hulp bieden.

Stadia in de ontwikkeling van alcoholisme
Sociale drinker
De sociale drinker heeft weinig problemen met alcohol en wijdt er niet veel aandacht aan. Een sociale drinker heeft zijn drankgebruik onder controle. Voor deze mensen is het drinken van alcohol van secundaire betekenis. De interactie met andere mensen is eerder primair. Toch kan hij of zij onbedoeld meer drinken dan voorgenomen is. Dit komt doordat na het nuttigen van alcohol de manier van denken verandert. Een sociale drinker kan zich voornemen twee biertjes te nemen, omdat hij of zij nog moet rijden, maar in sommige gevallen zullen het er toch drie worden of soms meer.

Eerste stadium
Het eerste stadium van alcoholisme ervaart men wanneer men problemen heeft gerelateerd aan alcoholgebruik. Men gaat soms stiekem drinken, zich schuldig voelen over het drinken en er veel aan denken. Familie en vrienden beginnen zich zorgen te maken over de consumptie van alcohol. Drinken tot men helemaal dronken is, achteraf het zich niet herinneren, de zogenaamde black-out en toenemende tolerantie (meer moeten drinken voor hetzelfde effect) zijn de eerste tekenen van alcoholisme. Men begint het gezelschap te zoeken van de zwaardere drinkers en activiteiten te mijden waar geen alcohol wordt gedronken. Men krijgt problemen op het werk, zoals laatkomen of taken niet goed uitvoeren. Vooral gevoelige personen krijgen hevige angst en spanning als ontwenningsverschijnsel wat pas verdwijnt na het nuttigen van meerdere consumpties. Ook een tremor ( beven/trillen met onder andere de handen) komt vaak voor, vooral als men ook niet (meer) voldoende eet.

Middenstadium
Het middenstadium van alcoholisme kenmerkt zich door een steeds meer onbeheersbare levenssituatie. De alcoholist blijft echter ontkennen dat er problemen zijn. Er wordt steeds meer gedronken dan de bedoeling was. Er wordt gedronken om schuldgevoelens of gevoelens van depressie en ongemak te onderdrukken.

Gevorderd stadium
In het late stadium van alcoholisme is het dagelijkse leven geheel onbeheersbaar. Medische problemen zoals leveraantasting, pancreatitis, zenuw- en spierschade, hoge bloeddruk en interne bloedingen kunnen het gevolg zijn. Het hart en de hersenen worden aangetast met als resultaat hartaanvallen of beroerte. Ook is er een toename van depressie, slapeloosheid en zelfmoordneigingen. Psychische stoornissen zoals achtervolgingswaanzin kunnen ontstaan, welke overigens meestal weer verdwijnen als men is afgekickt van de alcohol. Een epileptisch insult bij het plotseling staken van alcoholgebruik kan bij alcoholisten voorkomen.

Vaak hebben zware alcoholisten nog maar 1 of 2 uur per dag plezier van de alcohol. De rest van de dag zijn ze bezig de ontwenningsverschijnselen tegen te gaan en om zich staande te houden en het voor de buitenwereld te verbergen. Vaak is er nog maar weinig contact met familie of vrienden. De alcoholist kan ook in een stadium terecht komen waar hij ook zo-zichzelf zal verwaarlozen.

Bij hardnekkig alcoholisme eindigt het tenslotte in aandoeningen zoals levercirrose die kunnen leiden tot de dood. Ook de ziekte van Korsakov, ook wel bekend als alcoholdementie komt veel voor bij zware alcoholisten. De ziekte van Korsakov tast vooral het kortetermijngeheugen aan.